Een kelder maakt in veel gevallen deel uit van de fundering van een woning. De fundering omvat namelijk alle onderdelen die belasting (gewicht) overdragen op de ondergrond. Denk hierbij aan betonplaten, muurtjes of palen, afhankelijk van de bodemgesteldheid en bouwwijze. De interactie tussen de kelder, de fundering en de ondergrond bepaalt in grote mate de kans op verzakkingen, scheurvorming of lekkages.
Wanneer de kelder onderdeel is van de fundering
Waarom ontstaan er spanningen en schade bij woningen met een kelder en fundering op staal?
- Fundering op staal betekent dat de woning direct op de grond rust, meestal op een ondiepe diepte van minder dan een meter.
- Kelders worden dieper aangelegd dan de rest van de woning, vaak tot enkele meters onder de grond.
- Door deze diepteverschillen zakt de kelder meestal minder of anders dan de rest van de woning. Dit komt doordat de kelder dieper in de grond zit en daardoor stabieler is.
- Dit verschil in zakking veroorzaakt spanningen in de constructie, wat kan leiden tot scheuren of lekkage.
Kortom, het verschil in diepte tussen de kelder en de rest van de woning zorgt voor ongelijke verzakkingen, wat spanningen en uiteindelijk schade kan veroorzaken.
Dit risico neemt toe bij een wisselend grondwaterpeil of wanneer de ondergrond bestaat uit zwakke of organische materialen, zoals veen. In zulke gevallen kan de kelder, ondanks zijn stabielere ligging, alsnog schade ondervinden door de ongelijke bewegingen van de fundering rondom.
Wanneer de kelder géén onderdeel is van de fundering
In andere gevallen maakt een kelder juist géén of slechts deels deel uit van de fundering. Stel dat een woning is gefundeerd op palen en de kelder er als het ware onder hangt — dan staat de kelder in een andere grondlaag en wordt deze minder ondersteund. Wanneer de bodem onder de kelder zakt of inklinkt, kan deze loskomen van de woning. Dit leidt niet alleen tot structurele schade, maar ook bijna altijd tot lekkage: de kelder “scheurt” dan als het ware los van de rest van het gebouw.
Het effect van ondergrond op verzakking
In Nederland is sprake van een continue bodemdaling, veroorzaakt door onder andere grondwaterpeilveranderingen, inklinking en oxidatie van organische bodems zoals veen. Organisch materiaal verdwijnt letterlijk uit de bodem wanneer het wordt blootgesteld aan zuurstof, waardoor de draagkracht vermindert. Dit gebeurt vooral boven het grondwaterpeil, waar de grond uitdroogt en krimpt.
Elke bodemsoort heeft zijn eigen kenmerken en risico’s. Bij ongelijke fundering — bijvoorbeeld wanneer een deel op staal en een ander deel op palen staat — verzakken verschillende delen van de woning ongelijk. Die ongelijkheid leidt tot schade. Als die schade zich voordoet in een kelder, waar zich vaak grondwater bevindt, leidt dit in de praktijk snel tot lekkage.